Hoe profiteren we maximaal van ‘de transitie van onderaf’?
Nationale klimaatplannen staan vaak op grote afstand van de bewoners, en stuiten best vaak op weerstand zodra die in de wijken en buurten terechtkomen. Dus als er in de wijk of de buurt iets ‘vanzelf’ ontstaat, dan brengt dat meteen betrokkenheid en draagvlak mee. Die gelegenheid mag niet voorbijgaan. De sessie ‘De transitie van onderaf’ liet zien dat bewoners en gemeente elkaar nodig hebben, maar elkaar niet altijd even gemakkelijk vinden.
Het goede nieuws is: het barst van de initiatieven van bewoners voor oplossingen tegen opwarming van het klimaat. Heel veel mensen nemen verantwoordelijkheid en doen soms met de buren iets aan het klimaat. Gezamenlijk zonnepanelen aanschaffen ligt tegenwoordig al bijna voor de hand. Maar ook ingewikkelder zaken zoals isoleren, of zelfs een gedeeld warmtenet en ’van het aardgas af’, worden gerealiseerd.
In de sessie kwamen bewoners aan het woord, gemeentes, en enkele wetenschappers om de ‘transitie van onderaf’ te duiden. Gijs Diercks van DRIFT trapte de sessie af met een verwijzing naar de grote invloed van burgers in de transitie die in mobiliteit heeft plaatsgevonden. “Transities gaan over snelheid én richting. De beweging van onderaf is cruciaal voor het geven van richting.”
Weerbarstig
Twee praktijkverhalen uit Wassenaar en Balk laten zien hoe weerbarstig die praktijk is. De gemeente Wassenaar ondersteunde de initiatieven van het buurtteam voor zonnepanelen wel, bijvoorbeeld met communicatiemiddelen. Maar de gemeente vond het nog wel te vroeg om het buurtteam mee te laten denken over de ‘Transitievisie Warmte’, zo vertelt Kees van der Kroft van het buurtteam. Een gemiste kans, vindt hij.
In de gemeente De Fryske Marren, met onder andere het dorp Balk, heeft het verhaal een heel ander karakter. Daar stuitte het bewonersinitiatief voor een warmtenet op een welwillende ambtenaar in de persoon van Hylke Hekkenberg. Goffe Venema van het bewonersinitiatief steekt uitgebreid de loftrompet over de samenwerking, die wellicht gaat leiden tot een aardgasloos Balk.
Vooruitgang
De analyse van Roel Woudstra (Buurkracht) en Gijs Dierckx (DRIFT) levert een gemengd beeld op. Er zijn veel hindernissen. Vaak zit een wereld van verschil tussen de ambtenaren en de bewoners. Er is een gebrek aan kennis aan beide zijden. De grote middengroep wordt niet bereikt.
Maar er zit vooruitgang in. Gemeentes zijn bezig te leren van de goede voorbeelden. Zo vertelt Anna Ankone van de VNG over de kersverse Leerkring Samenwerking gemeente en bewonersinitiatieven. En tegelijk kijkt ook de rijksoverheid naar dit soort samenwerking. Thomas van Manen Kooij van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat is bezig met een document naar aanleiding van de motie-Van Gerven, die vroeg om een visie hierop.
Gijs Dierckx laat niet na om te zeggen hoe belangrijk het is dat bewoners en gemeenten elkaar vinden. “De overheid moet initiatieven omarmen en mogelijk maken, maar niet doodknuffelen.” Roel Woudstra zegt vanuit zijn ervaring in het bijstaan van dergelijke initiatieven met Buurkracht dat iedereen geholpen is met een duidelijk ‘stappenplan’. “Samenwerking heeft structuur nodig, en vaak moet er ook geld bij. Want ook onze ‘mediation’ kost geld. Geef vooral de stappen weer die je gaat zetten, en geef aan wie welke rol speelt. Bewoners begrijpen dat goed en hebben die duidelijkheid nodig.”
Overzicht van de Dag van het Klimaatakkoord
Op 1 novemeber 2021 was het de Dag van het Klimaatakkoord. Ben je benieuwd naar de andere onderwerpen die tijdens deze dag aan bod kwamen, bekijk ze dan via het overzicht.