De verbeterde broeikas verovert de tuinbouw

We zijn het bijna vergeten, maar aan het ‘broeikaseffect’ hebben we te danken dat we het hele jaar door tomaten, aardbeien of bloemen kunnen kopen. Een broeikas houdt namelijk de warmte van de zon vast, zoals de aardse atmosfeer dat ook doet. Wel hebben de planten in een gemiddelde Hollandse kas nog extra warmte nodig. Die komt nu nog uit een warmtekrachtinstallatie op aardgas, maar daar wordt aan gewerkt. De nieuwste kas van Ter Laak Orchids in Wateringen, 5 hectare groot, houdt zonnewarmte zo goed vast dat het aardgasverbruik bijna met de helft naar beneden kan.

Beeld: ©Ter Laak Orchids / Nico Alsemgeest
Richard ter Laak, een van de directeuren van Ter Laak Orchids.

“Vanaf het eerste moment dat ik het prototype van deze kas zag had ik het idee dat er veel potentie in zat,” zegt Richard ter Laak, mededirecteur van een van de grootste orchideeënkwekers van Nederland. “Het ging ons niet alleen om de opslag van de warmte, maar ook om het zonlicht zelf. Voor de orchidee schermden we het directe zonlicht meestal af met krijt op het glas of met zonneschermen. Dit systeem oogst de warmte, per dag of over de seizoenen heen, maar zorgt bovendien voor het diffuse licht dat we nodig hebben.” Zoals zo vaak met duurzame oplossingen: twee vliegen in één klap.

Proefplanten

Toen leverancier Technokas en de Landbouwuniversiteit Wageningen rond 2010 samen startten met proeven met een verbeterde kas van 500 m2 in Bleiswijk, was Ter Laak er snel bij om zijn orchideeën als proefkonijn in te brengen. Het werkt zo: speciaal geperste kunststof platen, opgesloten in een dubbelglas ruit in het dak, fungeren als een lens. Deze zogenoemde ‘Fresnel’-lens richt het directe licht van de zon op zwart geschilderde buizen, gevuld met water. Deze buizen draaien met de zon mee. Ondertussen verlicht het niet-directe, diffuse zonlicht de planten. Het water in de buizen wordt verhit en afgevoerd naar een grote tank die de warmte op koudere momenten van de dag weer afstaat voor de verwarming van de kas. En als er op hete dagen nog warmte overschiet, wordt die ondergronds opgeslagen, voor hergebruik in de winter.

Ter Laak: “Zo hebben we eerst een kas van 4000 m2 gebouwd. Daarmee haalden we 40% besparing op het aardgas. Daar hebben we van geleerd, we hebben sommige dingen wat eenvoudiger gemaakt. Sinds dit jaar hebben we ook onze nieuwste DaglichtKas van 5 hectare volledig in gebruik,” zegt Ter Laak. “We kunnen onze warmtekrachtinstallatie op aardgas niet helemaal uitschakelen, want we hebben ook de elektriciteit en de CO2 nodig. Maar we zijn hier best trots op. We laten het graag aan iedereen zien, óók aan buitenlandse partijen, óók buiten onze eigen sector.”

Beeld: ©Ter Laak Orchids
Blik op het systeem van geslepen lensen in het glazen dak en het buizensysteem voor heet water.

Warmteleverancier?

Duurzaamheid blijft bij Ter Laak belangrijk. “Dat gaat bij ons ook over op een goede manier arbeid inzetten. We zullen niet direct alle kassen vervangen door DaglichtKassen, want dat is veel te kostbaar. Ik weet wel dat andere tuinbouwers ermee bezig zijn. Wel zijn de regels voor subsidies nu veranderd, maar hopelijk wordt dit weer meegenomen in nieuwe regelingen. En er zijn ook andere systemen op komst, zoals met aardwarmte of een warmtenet met warmte uit de Haven van Rotterdam. En misschien wel van ons!”

Enkele getallen

  • Ter Laak Orchids, Wateringen. Totale kasoppervlakte: 17,5 hectare, waarvan 5,5 hectare DaglichtKas.
  • Ongeveer 95% van de orchideeën worden door heel Europa heen verkocht, 5% voor binnenlands gebruik.
  • Aantal werknemers: 250 (FTE).
  • Ontvangen subsidie: SDE+
  • Winnaar EZK Energy Award 2018